خلع يد به لحاظ حقوقي عنوان دعوايي است که مالک يک مال غیرمنقول (خانه، مغازه، زمين) به طرفيت متصرف غيرقانوني مال خود اقامه میکند و از دادگاه (امروزه شوراي حل اختلاف) میخواهد که به روند تصرف غيرمجاز متصرف پايان بخشيده و ملک وي را از تصرف او خارج کرده و تحويل او بدهند. عبدالعلی اللهیاری، رئیس شعبه دوم دادگاه عالی انتظامی قضات، در این زمینه به سؤالات سایت مهداد پاسخ میدهد.
لطفا دعوای خلع ید را تعریف کنید؟
وقتی فردی مال دیگری را بدونِ داشتنِ حق تصرف کند، مالک مال غیرمنقول مثل صاحب یک دستگاه آپارتمان یا یک قطعه زمین طبق قانون میتواند از دادگاه تقاضای خلع ید کند و کسی که مال دیگری را بدونِ داشتنِ حق تصرف کرده، مکلف به تحویل مال به صاحب آن است و اگر این مال به نحوی تلف شده باشد، مکلّف به پرداخت قیمت یا مثل آن خواهد بود. بنابراین، دعوای خلع ید در خصوص اموال غیرمنقول به وجود میآید.
اصل تعقیب چیست؟
اصلی در قانون وجود دارد که به صاحب مال حق میدهد که اگر آن مال نزد هرکس بود به او مراجعه کند که به آن اصل تعقیب میگویند. بنابراین، برای اینکه صاحبمال بتواند مال خود را از ید متصرف خارج کند، باید دعوای خلع ید را مطرح کند.
مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای خلع ید کجاست؟
اصل بر این است که دعوا در محل اقامت خوانده مطرح گردد ولی مطابق ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی در دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول خواهان باید به دادگاهی که مال غیرمنقول در آن حوزه است، مراجعه کند. مثلاً در صورتیکه آپارتمانی در کرج واقع شده باشد، اگرچه خوانده مقیم کرج نباشد دعوای خلع ید باید در دادگستری کرج مطرح شود چون آپارتمان در کرج واقع شده است. بدیهی است با توجه به اینکه قابلیت تجدیدنظرخواهی رأی صادره براساس تقویم خواسته تعیین میشود، دعوا از حیث معیار صلاحیت و قابلیت تجدیدنظرخواهی همان است که خواهان در دادخواست خود بهعنوان تقویم خواسته معین نموده است و اگر خواهان خواسته خود را کمتر از سه میلیون ریال تقویم کند، رأی صادره قطعی و غیرقابلتجدیدنظر خواهد بود.
آیا دعوای خلع ید یک دعوای مالی است؟
بله. خواهان باید بداند که دعوای خلع ید یک دعوای مالی است و مثلاً اگر کسی تقاضای خلع ید آپارتمانی را بکند، باید آن را تقویم نماید و میزان آن به عهده خود خواهان است؛ یعنی باید یک قیمتی معین کند. مثلاً ه هنگام تنظیم دادخواست در خواسته مینویسد: «خلع ید از یک دستگاه آپارتمان مُقَوَّم (قیمتشده) به مبلغ ۵۰ میلیون تومان». اگرچه آپارتمان ممکن است واقعاً ۵۰۰ میلیون تومان قیمت داشته باشد ولی قانونگذار تقویم را به عهده خواهان گذاشته است.
آیا دعاوی خلع ید نیازی به هزینههای دادرسی دارد؟
بله. به دلیل اینکه باید دادخواست تنظیم شود، نیاز به هزینههای دادرسی و مراحل دادرسی خواهد بود
