چک یکی از رایج‌ترین اسنادی است که برای معاملات مالی و تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در شرایطی چک‌های صادره با «عدم پرداخت» موجه می‌شود، برای وصول وجه چک قانونگذار دو راه را پیش‌روی دارنده آن قرار داده است. اگرچه عموم مردم برای وصول چک به دادسرا یا دادگاه حقوقی مراجعه می‌کنند، اما دایره اجرای ثبت هم از جمله مراجع قانونی است که امکان وصول چک از طریق آن وجود دارد.
در شرایطی که دادگاه‌ها و دادسراها به دلیل کثرت مراجعان با حجم انبوهی از پرونده‌ها مواجه هستند و رسیدگی به موضوعات در آنها با سرعت کمتری انجام می‌شود اما رسیدگی در دایره اجرای ثبت راهی سریع و آسان برای وصول مطالبات ناشی از چک است. سید صادق سعادتیان، مدیرکل ثبت اسناد و املاک استان تهران، نحوه مطالبه چک در دایره اجرای ثبت تشریح می‌کند.
نحوه مطالبه چک در دایره اجرای ثبت :
فردی که چکی در اختیار داشته باشد و آن را به بانک ببرد و بانک برای آن گواهی عدم پرداخت صادر کند، لاشه چک و گواهی عدم پرداخت آن را به همراه فتوکپی برابر اصل چک را آماده کرده و به حوزه اجرای ثبت می‌آید و ما علیه بدهکار چک، اجراییه صادر می‌کنیم.
این روند تا چه میزان زمان می‌برد؟
به محض درخواست صدور اجراییه، ظرف 48 ساعت اجراییه صادر می‌شود.
هزینه‌ای که غیرمستقیم و بعد از وصول چک دریافت می‌ّشود
هزینه پیگیری چک در اداره اجرا یی:
فردی که برای پیگیری چک خود به اداره ثبت مراجعه می‌کند، مکلف به پرداخت هزینه‌ای نیست.
به محض اینکه برای چک اجراییه صادر می‌ّشود، اداره ثبت، اجراییه را به بدهکار ابلاغ می‌کند و بدهکار موظف است ظرف مدت 10 روز بر اساس این ابلاغیه، مبلغ مندرج در چک را پرداخت و یا تعیین تکلیف کند.
اگر در این مدت 10 روز، آن را پرداخت یا تعیین تکلیف نکند، عملیات اجرایی ما برای شناسایی اموال بدهکار، اعم از ملک و خودرو و وجه نقد در حساب‌های بانکی، از محل اموال شناسایی شده، وصول می‌شود. سعادتیان یادآور می‌شود: اگر در مدت 10 روزی که مهلت داده می‌شود، تعیین تکلیف و چک را پرداخت کند یا در خارج از اداره توافق کند، ما هیچ وجهی از طرفین نمی‌گیریم اما اگر بدهکار در فرجه قانونی تعیین تکلیف نکرد، نسبت به رقم صدور اجراییه، نیم عشر (5 درصد) کسر و به حساب خزانه وصول می‌شود.
با این روند هم اصل مبلغ وصول می‌شود و هم جریمه آن وصول می شود؛ به عبارت دیگر از ماحصل وصول چک، به صورت غیرمستقیم وجوهی به حساب خزانه واریز می شود.
پرداخت‌های اولیه در زمان مراجعه از سوی مراجعین به تفاوت بین محاکم قضایی و اداره ثبت:
در محاکم به این شکل است که ابتدا باید هزینه دادرسی واریز شود و بعد از آن رسیدگی صورت گیرد و بعد از آن، قاضی حکم صادر کرد در دایره اجرای احکام، به مرحله اجرا می‌رود و این در حالی است که برای اداره ثبت، مراجعه‌کننده برای پیگیری چک در ابتدای ورود به اداره، هیچ‌وجهی پرداخت نمی‌کند و براین اساس روال آن با محاکم تفاوت دارد.
صدور اجراییه در کوتاه‌ترین زمان مراجعه
یکی از مزیت‌های مراجعه به اداره ثبت برای مطالبه وجوه چک:
در اداره ثبت از همان ابتدا هیچ دادگاه یا رسیدگی اولیه نداشته و صدور اجرایی در همان ابتدا صورت می‌گیرد.
یکی از مزایای مراجعه به اداره ثبت برای وصول مطالبات، همین مساله است که اداره ثبت مرحله رسیدگی مقدماتی ندارد و از همان ابتدا که متقاضی درخواست خود را مطرح کرد، ما آن را اجرا می‌کنیم. سند رسمی برای ما لازم‌الاجراست.
اگر نیاز به ممنوع‌الخروجی باشد، به محض اینکه بستانکار درخواست می‌کند، وی را ممنوع‌الخروج می‌کنند. همچنین اگر مالی شناسایی شود که از آن مال توقیف شده و مطابق با چک، مبلغ آن اعلام وصول می‌شود.
مراجع صلاحیت‌دار برای وصول چک‌های برگشتی
دو مرجع صلاحیت‌دار برای وصول چک‌های برگشتی وجود دارد:
یکی از آنها محاکم و مراجع قضایی است که فی‌النفسه مرجع تظلم‌خواهی هستند و مردم برای اینکه حق خود را مطالبه کنند می‌توانند به آن مراجعه کنند.
مرجع دیگر اداره ثبت است که به عنوان مرجع شبه قضایی، در کنار محاکم کار وصول چک را انجام می‌دهد با این تفاوت که این اداره، موظف به رسیدگی به اسناد رسمی یا اسناد لازم‌الاجراست. به عنوان مثال قرارداد‌های داخلی بانک‌ها که عادی هستند اما با توجه به ماده 15 قانون عملیات‌های بانکی بدون ربا، سندهای آنها لازم‌الاجرا تعریف می‌شود.
معوقات بانکی که با سند تجاری چک انجام می‌شود:
اگر بانک‌ها اعلام کنند به موقع پرداختی‌های مطالبات را ما هم به موقع اجراییه صادر می‌کنیم.
اداره ثبت سیستم شبه قضایی دارد:
در این مرجع شبه قضایی رفع اختلافاتی که موجب تضییع حق نشود، مورد رسیدگی قرار می‌دهد اما هر زمانی که بحث تضییع حق باشد، دادگاه‌ها و محاکم هم ورود می‌کنند.
نکته دیگر این مساله است که مراجعه‌کننده هر مطالبه‌ای علیه صادرکننده چک داشته باشد، اداره ثبت محقق می‌کند و اینگونه نیست که اداره ثبت با اختیار خود و بدون اجازه مراجعه‌کننده، احکامی مانند ممنوع‌الخروجی یا حتی توقیف کردن اموال وی را صادر کنند. اگر فرد آگاهی حقوقی کمی داشته باشد و از این مساله بی‌اطلاع باشد، این گونه نیست که اداره ثبت برای مراجعه‌کننده کاری انجام ندهد؛ همواره افرادی که چکی را به اداره ثبت آورده و خواستار وصول آن می‌شوند، درخواست‌هایی مانند ممنوع‌الخروجی یا توقیف اموال را هم مطرح می‌کنند. ضمن اینکه تمام اطلاعات در زمان مراجعه به اداره ثبت، با بروشور یا اطلاعیه‌هایی به آنها اعلام می‌شود تا با مشکلی در اثر ناآگاهی حقوقی مواجه نشود. همچنین آیین‌نامه‌های اجرایی، در سایت سازمان، به صورت کامل توضیح داده شده است.
پیدا کردن اموال صادرکننده و مدیون، بر عهده دایره اجرای ثبت است یا شخص دارنده؟
اگر اجراییه‌ای صادر شود و بستانکار به ما اعلام کند که مدیون صاحب ملکی است و درخواست بازداشت این ملک را بکند، اداره ثبت این عمل را برای آن انجام می دهد.
