مرد هر زنی را که خالی از موانع نکاح باشد می تواند به عقد خود در آورد و از تاریخ وقوع عقد است که رابطه زوجیت ایجاد می شود. اما اینکه آیا دوران نامزدی با دوران زوجیت متفاوت است یا نه و اینکه ایا در دوران نامزدی بین زن و مرد رابطه زوجیت ایجاد می شود یا خیر، باید گفت که نامزدی دو نوع می باشد؛
1- نامزدی قانونی، یعنی نامزدی که درآن صیغه نکاح جاری می شود و زن و مرد باهم محرم می شوند و رابطه زوجیت بین انها برقرار می شود. در این نوع نامزدی، درواقع زن و مرد، قبل ازبرگزاری مراسم عروسی و قبل از رفتن به خانه مشترک، دوره نامزدی یعنی دوره آشنایی و شناخت ازیکدیگر را پشت سر دارند و معمولا هم این دوران برای شناخت زوجین ازیکدیگر می باشد. همچنین زن ومرد، زن شوهربه معنای واقعی بوده و رابطه محرمیت بین انها جاری می باشد.
2- نامزدی عرفی، یعنی نامزدی که درآن صیغه نکاح جاری نمی شود، بلکه زن و مرد قبل از ازدواج، برای اینکه شناخت از یکدیگر و خانواده های یکدیگر پیدا کنند، باهم در ارتباط می باشند.
این نوع نامزدی در برخی از فرهنگ ها و مناطق ایران مرسوم می باشد. نامزدی عرفی گاهی با اطلاع خانواده می باشد، گاهی بدون اطلاع خانواده بوده و بیشترشکل دوستی دارد، با این نیت که این ارتباط یا دوستی در جهت اشنایی بوده و سرانجام به دوستی یا ازدواج ختم خواهد شد.
وکیل در تهران: در صورتی که نامزدی از نوع نامزدی قانونی باشد، در این نوع ، چون طرفین زن و شوهر می باشند، وعده ازدواج دیگر معنا ندارد، وامتناع از ازدواج نیزمعنا نخواهد داشت. چون ازدواج محقق شده است و اگر زوجین بخواهند ان را برهم بزنند یا از آن امتناع کنند، باید دعوای طلاق را مطرح نمایند و تازمانی که طلاق جاری نشده است، زن و مرد همچنان زن و شوهر محسوب می شوند.
وکیل در تهران: اما اگر نامزذی ازنوع عرفی باشد، چون دراین نوع نامزدی، عقد نکاح و ازدواجی واقع نمی شود، تنها بحث وعده ازدواج و امتناع از وصلت و ازدواج پیش می اید. پس وقتی زن و مرد با اطلاع خانواده ها و یا بدون اطلاع خانواده، به منظور اشنایی و شناخت ازیکدیگر، در دوران نامزدی عرفی باشند، هریک از طرفین می توانند نامزدی را برهم زده و از ازدواج و وصلت امتناع نماید و طرف دیگر نمی تواند به هیچ وجه اورا مجبور به ازدواج کرده و یا حتی ازجهت صرف امتناع از وصلت مطالبه خسارتی نماید. چون تنها رابطه ای از نظر قانون مشروع و محترم است که در آن صیغه نکاح جاری شده باشد. حتی در نکاح موقت که صیغه نکاح جاری می شود هیچ یک از طرفین نمی تواند طرف دیگررا مجبور به تمدید مدت نکاح ویا او مجبور را به تبدیل نکاح موقت به نکاح دایم نماید. البته اگر هریک از طرفین به صرف امتناع از وصلت طرف مقابل، بخواهد مطالبه خسارت کند، دعوای او مورد پذیرش قرار نخواهد گرفت. ولی اگر صرف امتناع طرف مقابل نباشد بلکه به استناد ماده 9 قانون مسئولیت مدنی حیله نیز به کاربرده شده باشد مطالبه خسارت امکان پذیر خواهد بود.
اگر نامزدی از نوع قانونی باشد و زوجین در دوران نامزدی با یکدیگر رابطه جنسی برقرارکرده باشند، همان احکامی که در خصوص نکاح و مهریه جاری می شود در اینجا نیز جاری می شود.
اگر نامزدی از نوع، نامزدی عرفی باشد و زن در رابطه جنسی، بکارت خود را از دست داده باشد زن مستحق مهریه نخواهد بود، و این رابطه زنا محسوب شده و در صورت اثبات مستحق مجازات خواهد بود. چون تنها رابطه مشروع از نظر قانون قابل احترام است و زن نیز با رضایت به برقراری رابطه جنسی اقدام به ضرر کرده و مستحق مهری نخواهد بود، خواه مهرالمسمی، یعنی مهریه که طرفین در خصوص مقدار ان توافق کرده اند و خواه مهرالمثل، یعنی مهریه ای که میزان ان بین طرفین توافق نشده است و دادگاه میزان ان را تعیین می کند.
در صورتی که نامزدی از نوع قانونی باشد و بهم بخورد هدایا قابل استرداد می باشد و مشمول ماده 1037 قانون مدنی خواهد شد؛
اگر انچه که هدیه داده شده ،عادتا قابل بقا بوده باشد، در صورت تلف نیز قیمت آن قابل استرداد می باشد. مگر اینکه ثابت شود بدون تقصیر تلف شده است.
اگر نامزدی از نوع عرفی باشد و بهم بخورد، هدایا قابل استرداد است، منتهی قواعد هبه جاری می شود، یعنی اگر مال هدیه داده شده موجود باشد قابل استرداد است والا در صورت تلف یا انتقال به غیر قابل استرداد نخواهد بود.
نویسنده : دکتر علی رفیعی_ وکیل دادگستری و وکیل خانواده
