در این مقاله به موضوع گذشت و رضایت شاکی و تاثیر آن در جرایم قابل گذشت و غیرقابل گذشت و همچنین وضعیت مجازات بموجب آن و… خواهیم پرداخت.
گذشت و اخذ رضایت از شخص شاکی در جرایم از مسائل مبتلابه اشخاص دخیل در پرونده های کیفری بشمار می رود بنحوی که ممکن است شخص بزه دیده( شاکی)، پس از طرح دعوی خویش ، بهر دلیلی از جمله شرایط شخص بزهکار از حیث موقعیت فردی و اجتماعی، تاهل، سن،اظهار ندامت، نحوه برخورد وی و کمک برای جبران آثار ناشی از جرم و… شخص شاکی منصرف از تعقیب شکایت خویش گردد.
با مطلب گذشت شاکی و رضایت شاکی همراه دفتر حقوقی موکل-حامی و مدافع حقوق موکل باشید:
در این مطلب می‌خوانید:
جرم قابل گذشت یعنی چه؟
به طور کلی و طبق قانون مجازات اسلامی جرائم به دو دسته قابل گذشت و غیر قابل گذشت تقسیم می شوند. البته اصل بر غیر قابل گذشت بودن جرائم می باشد مگر مواردی که قانونگذار آن را قابل گذشت تعیین و تصریح کرده باشد.
جرم قابل گذشت ،جرمی است تعقیب و شروع به رسیدگی در آنها نیاز به شکایت شاکی خصوصی داشته و در صورت گذشت شاکی رسیدگی یا اجرای حکم متوقف خواهد شد.
چه جرائمی قابل گذشت هستند؟
مصادیق اینگونه جرایم در قانون مجازات اسلامی بشرح مندرج در ماده ۱۰۴ آن که مقرر می دارد « علاوه بر جرائم تعزیری مندرج در کتاب دیات و فصل حد قذف این قانون و جرائمی که به موجب قوانین خاص قابل گذشت می باشند، جرائم مندرج در قسمت اخیر مواد(۵۹۶)، (۶۰۸)، (۶۲۲)، (۶۳۲)، (۶۳۳)، (۶۴۲)، (۶۴۸)، (۶۶۸)، (۶۶۹)، (۶۷۶)، (۶۷۷)، (۶۷۹)، (۶۸۲)، (۶۸۴)، (۶۸۵)، (۶۹۰)، (۶۹۲)، (۶۹۴)، (۶۹۷)، (۶۹۸)، (۶۹۹) و (۷۰۰) از کتاب پنجم«تعزیرات» نیز قابل گذشت محسوب می شوند. »، چنین جرایمی تصریح گردیده اند و شامل بر جراین زیر است از :
۱-توهین به اشخاص عادی از قبیل فحاشی و به کار بردن واژه‌های رکیک
۲-اذیت و آزار زن حامله که منجر به سقط جنین شود.
۳-امتناع از سپردن طفل به اشخاصی که به طور قانونی حق مطالبه او را دارند،
۴-ترک انفاق
۵-افشای سر
۶-تهدید و اکراه
۷-کشتن حیوان حلال گوشت متعلق به دیگری،
۸-تلف‌کردن یا سوزاندن اسناد یا اوراق تجاری یا غیرتجاری و غیردولتی،
۹-تخریب نخلستان یا تاکستان یا باغ میوه دیگری،
۱۰-تصرف ملک دیگری با قهر و غلبه و جرایم تصرف عدوانی، ممانعت و مزاحمت از حق
۱۱-ورود به عنف به منزل یا مسکن دیگری،
۱۲-افترا، توهین و هتک حرمت و نشر اکاذیب،
۱۳-جرایم با موضوعیت کپی رایت و نقض حقوق مولف از جمله جرایم قابل گذشت است
جرمی غیر قابل گذشت یعنی چه؟
جرم غیر قابل گذشت جرمی است که گذشت شاکی فقط می تواند سبب تخفیف،تعویق در صدور حکم یا معافیت قضایی برای مجرم گردد ومجرم ناگزیر از تحمل مجازات می باشد که با گذشت شاکی ممکن است در مجازات وی قاضی تخفیفی قائل شده یا مجازات وی را تعلیق نمائید.
چه جرائمی غیر قابل گذشت هستند؟
اصل بر غیر قابل گذشت بودن جرائم است مگر مواردی که قانوگذار تصریح کرده باشد ،برخی از جرائم بشرح ذیل غیر قابل گذشت عبارتند از:
کلاهبرداری، سرقت ،خیانت در امانت ، قتل عمدی ، جعل و استفاده از سند مجعول ، رشوه و ارتشاء و ربا ، انتقال مال غیر ، غصب عناوین و مشاغل ، روابط نامشروع و…
تاثیر گذشت و رضایت شاکی در جرائم غیر قابل گذشت چیست؟
در جرائم تعزیری غیر قابل گذشت، گذشت شاکی تاثیری در تعقیب مجرم و رسیدگی به جرم و اجرای مجازات ندارد و فقط گذشت شاکی می تواند زمینه ایجاد تخفیف ،تعلیق مجازات،تعویق صدور حکم ،آزادی مشروط، مجازاتهای جایگزین حبس را برای مجرم ایجاد نمائید که به بررسی هر یک از موارد فوق در صورت گذشت شاکی طبق مواد قانونی می پردازیم.
شرایط تعویق صدور حکم در صورت گذشت و رضایت شاکی چیست؟
تعویق در صدور حکم یعنی عقب انداختن موعد صدور حکم قطعی که یک نهاد ارفاقی بر اساس اوضاع و احوال ارتکاب جرم و گذشت شاکی و سایر شرایط اعمال می گردد.
طبق ماده ۴۰ قانون مجازات اسلامی:
“در جرائم موجب تعزیر درجه شش تا هشت دادگاه می تواند پس از احراز مجرمیت متهم با ملاحظه وضعیت فردی ، خانوادگی و اجتماعی و سوابق و اوضاع و احوالی که موجب ارتکاب جرم گردیده است در صورت وجود شرایط زیر صدور حکم را به مدت شش ماه تا دو سال به تعویق اندازد
الف – وجود جهات تخفیف
ب – پیشبینی اصلاح مرتکب و…”
شرایط تعلیق مجازات در صورت رضایت شاکی چگونه است؟
تعلیق مجازات یعنی اجرای تمام یا قسمتی از مجازات با شرایط خاصی علیه محکوم علیه معلق گردد.
طبق ماده ۴۶ قانون مجازات اسلامی:
“در جرائم تعزیری درجه سه تا هشت دادگاه می تواند در صورت وجود شرایط مقرر برای تعویق صدور حکم ، اجرای تمام یا قسمتی از مجازات را از یک تا پنج سال معلق نماید”
تاثیر گذشت (رضایت) شاکی در معاف شدن از مجازات چیست؟
معافیت از مجازات یعنی در صورت وجود شرایطی مرتکب از تحمل مجازات مندرج در قانون معاف گردد.
ماده ۳۹ در شرایط معاف شدن از مجازات بیان میدارد:
“در جرائم تعزیری درجه های هفت و هشت در صورت احراز جهات تخفیف چنانچه دادگاه پس از احراز مجرمیت ، تشخیص دهد که با عدم اجرای مجازات نیز مرتکب ، اصلاح می شود در صورت فقدان سابقه کیفری موثر و گذشت شاکی و جبران ضرر و زیان یا برقراری ترتیبات جبران آن می تواند حکم به معافیت از کیفر صادر کند”
تاثیر گذشت و رضایت شاکی در درخواست اجرای نظام نیمه آزادی چیست؟
نظام نیمه آزادی یعنی حالتی که در آن محکوم علیه می تواند در زمان اجرای حکم حبس ،فعالیت های حرفه ای،آموزشی ،درمانی و…را در خارج از رندان انجام دهد.
طبق ماده ۵۷ قانون مجازات اسلامی:
“در حبس های تعزیری درجه پنج تا هفت دادگاه صادر کننده حکم قطعی می تواند مشروط به گذشت شاکی و سپردن تامین مناسب و تعهد به انجام یک فعالیت شغلی ، حرفه ای ، آموزشی ، حرفه آموزی ، مشارکت در تداوم زندگی خانوادگی یا درمان اعتیاد یا بیماری که در فرآیند اصلاح یا جبران خسارت وارد بر بزه دیده موثر است ، محکوم را با رضایت خود او ، تحت نظام نیمه آزادی قرار دهد . همچنین محکوم می تواند در طول دوره تحمل مجازات در صورت دارا بودن شرایط قانونی ، صدور حکم نیمه آزادی را تقاضا نماید و دادگاه موظف به رسیدگی است”
در چه شرایطی با توجه به گذشت( رضایت) شاکی می توان تقاضای آزادی مشروط نمود؟
آزادی مشروط به معنای این است که برای محکوم علیه فرصتی پیش می آیدتا اگر در دوره محکومیت رفتار پسندیده ای از خود نشان داد و دستورهای دادگاه را اعمال نمود ،از آزادی مطلق برخوردار گردد.
طبق ماده ۵۸ قانون مجازات اسلامی:
“در مورد محکومیت به حبس تعزیری ، دادگاه صادر کننده حکم می تواند در مورد محکومان به حبس بیش از ده سال پس از تحمل نصف و در سایر موارد پس از تحمل یک سوم مدت مجازات به پیشنهاد دادستان یا قاضی اجرای احکام با رعایت شرایط زیر حکم به آزادی مشروط را صادرکند:
الف – محکوم در مدت اجرای مجازات همواره از خود حسن اخلاق و رفتار نشان دهد.
ب – حالات و رفتار محکوم نشان دهد که پس از آزادی ، دیگر مرتکب جرمی نمی شود.
پ – به تشخیص دادگاه محکوم تا آنجا که استطاعت دارد ضرر و زیان مورد حکم یا مورد موافقت مدعی خصوصی را بپردازد یا قراری برای پرداخت آن ترتیب دهد. ”
در چه شرایطی می توان در صورت رضایت شاکی از شرایط نظارت با سامانه الکترونیکی استفاده نمود؟
نظارت الکترونیکی بدین معناست که محکومان به حبس با رضایت خود زندانی و در محدوده ای مشخص تحت نظارت سامانه الکترونیکی قرار می گیرند.
طبق ماده ۶۲ قانون مجازات اسلامی:
“در جرائم تعزیری از درجه پنج تا درجه هشت ، دادگاه می تواند در صورت وجود شرایط مقرر در تعویق مراقبتی ، محکوم به حبس را بارضایت وی در محدوده مکانی مشخص تحت نظارت سامانه سیستم های الکترونیکی قرار دهد”
آیا می توان در صورت گذشت(رضایت) شاکی تقاضای مجازات های جایگزین حبس نمود؟
مجازات جایگزین بدان معناست که در صورت وجود شرایط خاص ،مجازات حبس می تواند به مجازات های دیگری تبدیل گردد.
مطابق ماده ۶۴ قانون مجازات اسلامی در صورت وجود شرایط زیر می توان تقاضای مجازاتهای جایگزین حبس نمود:
“مجازات های جایگزین حبس عبارت از دوره مراقبت ، خدمات عمومی رایگان ، جزای نقدی ، جزای نقدی روزانه و محرومیت از حقوق اجتماعی است که در صورت گذشت شاکی و وجود جهات تخفیف با ملاحظه نوع جرم و کیفیت ارتکاب آن ، آثار ناشی از جرم، سن ، مهارت ، وضعیت ، شخصیت و سابقه مجرم ، وضعیت بزه دیده و سایر اوضاع و احوال، تعیین و اجراء می شود”
تاثیر رضایت و گذشت شاکی قبل از صدور حکم قطعی چگونه است؟
اگر شاکی در مرحله تعقیب مجرم تا صدور رای قطعی از شکایت خود گذشت نمائید در جرائم تعزیری و بازدارنده ،دادگاه می تواند در مجازات مرتکب اعمال تخفیف یا تبدیل مجازات به مجازاتی که مناسب حال مرتکب باشد اقدام نمائید. از مجازاتهای جایگزین حبس استفاده نمائیدو به جزائی نقدی تبدیل کند.
ماده ۴۸۳ قانون آیین دادرسی کیفری در این باره بیان میدارد:
“هرگاه شاکی یا مدعی خصوصی در جرایم غیرقابل گذشت ، پس از قطعی شدن حکم از شکایت خود صرفنظر کند ، محکومٌعلیه می‌تواند از دادگاه صادرکننده حکم قطعی ، درخواست کند در میزان مجازات او تجدید نظر شود. در این صورت ، دادگاه به درخواست محکومٌعلیه در وقت فوق‌العاده و با حضور دادستان یا نماینده او با رعایت مقررات ماده ( ۳۰۰ ) این قانون ، رسیدگی می‌کند و مجازات را در صورت اقتضاء در حدود قانون تخفیف می‌دهد یا به مجازاتی که مناسب‌تر به حال محکومٌعلیه باشد ، تبدیل می‌کند. این رأی قطعی است”
تاثیر رضایت شاکی بعد از صدور حکم قطعی چیست؟
اگر شاکی بعد از صدور حکم قطعی اقدام به اعلام رضایت و گذشت نمائید ،محکوم می تواند با استناد به گذشت شاکی تقاضای تجدید نظر در مجازاتش را کند.در این حالت قاضی با توجه به گذشت شاکی و فراهم بودن شرایط در حدود قانون اقدام به اعمال تخفیف در مجازات محکوم خواهد کرد.
ماده ۲۷۷قانون این دادرسی کیفری بیان می‌کند:
“هرگاه شاکی یا مدعی خصوصی در جرائم غیرقابل گذشت بعد از قطعی شدن حکم از شکایت خود صرف نظر نماید محکوم علیه می تواند با استناد به استرداد شکایت از دادگاه صادرکننده حکم قطعی درخواست کند که در میزان مجازات تجدیدنظر نماید
در این مورد دادگاه به درخواست محکوم علیه در وقت فوق العاده رسیدگی نموده و مجازات را در صورت اقتضاء در حدود قانون تخفیف خواهد داد این رأی قطعی است.”
نتیجه گذشت یا رضایت شاکی در جرائم قابل گذشت چیست؟
در صورت گذشت شاکی و با توجه به اوضاع واحوال پرونده ممکن است قاضی اقدام به صدور قرار موقوفی تعقیب نمائید. درحالت کلی قرار موقوفی تعقیب طبق ماده ۱۳ قانون کیفری در موارد زیر قابل صدور است:
تعقیب امر کیفری که طبق قانون شروع شده است و همچنین اجرای مجازات موقوف نمی‌شود، مگر در موارد زیر:
الف فوت متهم یا محکومٌعلیه
ب – گذشت شاکی یا مدعی خصوصی در جرایم قابل گذشت
پ – شمول عفو
ت – نسخ مجازات قانونی
ث- شمول مرور زمان در موارد پیشبینی شده در قانون
ج – توبه متهم در موارد پیشبینی شده در قانون
چ – اعتبار امر مختوم
تبصره ۱ ماده ۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری : درباره دیه مطابق قانون مجازات اسلامی عمل می‌گردد
نکات مهم در خصوص گذشت و رضایت شاکی در جرائم غیر قابل گذشت:
۱-اگر چه رضایت شاکی در جرائم غیر قابل گذشت مانع از ادامه رسیدگی نمی گردد لیکن تاثیر مهمی بر نوع و میزان مجازات خواهد داشت.
۲-اعلام رضایت شاکی چه قبل و چه بعد از صدور حکم این اختیار به دادگاه می دهد که در تعیین مجازات قائل به تخفیف گردد لیکن این امر برای دادگاه اختیاری می باشد.
۳-اعلام رضایت و گذشت همین که در دادگاه اعلام گردد و صورتجلسه شود کافی است و نیازی به ثبت در دفاتر اسناد رسمی نمی باشد.
۴-اعلام رضایت باید صریح و قاطع باشد ومشروط نباشد.
۵-در صورت عدول شاکی از رضایت ،این انصرف مسموع نخواهد بود.
نمونه درخواست نامه گذشت شاکی:
نمونه درخواست از دادگاه در صورت رضایت شاکی بعد از صدور حکم قطعی
ریاست محترم دادگاه
با سلام
احتراما اینجانب……………. به موجب حکم قطعی شماره………………….. صادره از آن دادگاه محترم به تحمل………………. (حبس جزای نقدی شلاق..) محکوم شدم و با توجه به اعلام گذشت شاکی، به استناد ماده ۴۸۳ قانون آیین دادرسی کیفری تقاضای تخفیف مجازات دارم. قبلا از حمایتی که خواهید فرمود سپاسگذارم.
نمونه رای دادگاه در خصوص گذشت شاکی
رای دادگاه
در خصوص اتهام آقای———-فرزند————،دائر بر ممانعت از حق،موضوع شکایت شرکت ارتباطات سیلر با عنایت به اعلام گذشت شاکی و قابل گذشت بودن موضوع و انطباق آن با مواد ۱۰۴و۷۲۸ قانون مجازات اسلامی ومستندا به ماده ۱۳ قانون آئین دادرسی کیفری قرار موقوفی تعقیب صادر و اعلام می نماید .
رای صادره حضوری وظرف مدت بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظر خواهی در محاکم محترم تجدیدنظر می باشد.
وکیل متخصص در امور گذشت شاکی:
اخذ گذشت شاکی تاثیر بسزایی در میزان و نحوه مجازات محکوم علیه خواهد داشت وممکن است مرتکب را از تحمل حبس و آثار مخرب مجازات نجات دهد.
برای اخذ این رضایت بهتر است از افراد متخصص در این زمینه مشاوره بگیریم ،موسسه حقوقی موکل با دارا بودن کادر مجرب از وکلا و مشاوران آماده خدمت رسانی به شما عزیزان برای حل مشکلات حقوقی ،کیفری و… می باشد.
قبل از هر اقدام حقوقی با ما مشاوره نمائید.