در پی افزایش چک های برگشتی در سال های اخیر، همواره برای رفع سوء اثر آن، گروه های مختلفی وارد عمل شده و با تبلیغات گسترده نسبت به رفع سوء اثر غیرقانونی این چک ها اقدام می کنند که مورد تایید شبکه بانکی نبوده و زمینه سوء استفاده افراد متقلب و متخلف را نیز فراهم کرده است.
در حالی که برای رفع سوء اثر چک های برگشتی، قوانین و مراحل مشخصی از سوی بانک مرکزی تعیین شده است، اما باز هم تبلیغات گسترده ای در رابطه با این مورد از طریق غیر مجاز انجام می شود که مورد تایید مراجع رسمی نیست.
بر این اساس، در پی افزایش چک های برگشتی در سال های اخیر همواره برای سوء اثر آن نیز گروه های مختلف وارد عمل شده و با تبلیغات گسترده نسبت به رفع سوء اثر غیرقانونی این چک ها اقدام می کنند که نه تنها مورد تایید شبکه بانکی نیست، بلکه زمینه سوءاستفاده افراد متقلب و متخلف را فراهم کرده است.
این موضوع در حالی است که بانک مرکزی تبلیغات گسترده برای رفع سوء اثر چک های برگشتی را غیرقانونی دانسته و از صاحبان این نوع از چک خواسته است تا تنها بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی و از طریق شعب و واحدهای تابعه بانک ها اقدام کنند.
مراحل قانونی رفع سوء اثر چک
رفع سوء اثر از چک های برگشتی در پنج مرحله تامین موجودی، ارایه لاشه چک برگشتی، ارایه رضایت نامه محضری ذی نفع به بانک، واریز مبلغ چک به حساب جاری و مسدود کردن آن به مدت ۲۴ ماه و ارایه حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر از سوابق چک برگشتی انجام می شود.
بر این اساس باید در مرحله نخست، تامین موجودی انجام شود؛ به طوری که مشتری مبلغ کسری موجودی را به حساب جاری خود واریز کرده و پس از دریافت مبلغ مزبور توسط ذی نفع چک، بانک نسبت به رفع سوء اثر چک برگشتی اقدام می کند.
ارایه لاشه چک برگشتی
دومین مرحله، ارایه لاشه چک برگشتی است که در این حالت مشتری لاشه چک برگشتی را به بانک ارایه کرده و در مقابل آن بانک مربوطه به مشتری رسید می دهد.
ذی نفع چک باید در مرحله بعد رضایت نامه محضری را به بانک ها ارایه دهد. در صورت عدم امکان ارایه لاشه چک برگشتی به بانک بنا به دلایلی نظیر مفقود شدن، به سرقت رفتن و سوختن، ذی نفع چک یعنی شخصی که گواهی نامه عدم پرداخت وجه چک به نام او صادر می شود، می تواند با حضور در دفترخانه اسناد رسمی، با دریافت رضایت نامه نسبت به رفع سوء اثر از چک مورد نظر و ابطال آن اقدام کند.
اما در این مورد قانونگذار مقرر کرده است که چنانچه ذی نفع چک، شخص حقوقی دولتی یا نهاد عمومی غیر دولتی باشد، می تواند با ارایه نامه رسمی رضایت خود را اعلام کرده و بانک با دریافت این رضایت نامه نسبت به رفع سوء اثر از چک مورد نظر و ابطال آن اقدام کند.
واریز مبلغ چک به حساب جاری و مسدود کردن آن به مدت ۲۴ ماه
چهارمین مرحله برای رفع سوء اثر چک برگشتی، واریز مبلغ چک به حساب جاری و مسدود کردن آن به مدت ۲۴ ماه است.
اگر ارایه لاشه چک یا رضایت نامه محضری ذی نفع به بانک امکان پذیر نباشد، مشروط به اینکه حساب جاری مشتری نزد شعبه مفتوح شده و توسط مراجع قضایی مسدود نشده باشد، مشتری می تواند با واریز معادل کسری موجودی به حساب جاری خود، درخواست مسدود شدن وجه را برای پرداخت چک برگشتی تا زمان تعیین تکلیف قطعی چک برگشتی یا حداکثر به مدت ۲۴ ماه به بانک ارایه و سپس اقدام به رفع سوء اثر از سابقه این چک کند.
در این شرایط بانک موظف است ظرف پنج روز کاری طی نامه ای، تامین وجه چک را به شخصی که گواهی نامه عدم پرداخت به نام وی صادر شده است، برای مراجعه به بانک و دریافت وجه چک، اطلاع دهد.
ارایه حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر از سوابق چک برگشتی
اما مرحله آخر برای رفع سوء اثر چک، ارایه حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر از سوابق چک برگشتی است. در این حالت در صورت عدم اقدام مشتری نسبت به رفع سوء اثر، از سابقه هر چک برگشتی صرفا پس از انقضای مدت هفت سال از تاریخ صدور گواهی نامه عدم پرداخت آن به صورت خودکار از سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی رفع سوء اثر می شود. باید یادآور شد در صورتی که مشتری ظرف مدت ۱۰ روز کاری پس از برگشت چک اقدام به تامین کسری موجودی حساب جاری یا ارایه لاشه چک یا رضایت نامه محضری از ذی نفع نکند، بانک موظف است اطلاعات مربوط به گواهی نامه عدم پرداخت را به سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی ارسال کند. همچنین بانک مکلف است بنا به درخواست مشتری و به منظور آگاهی وی از سوابق چک های برگشتی خود در سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی، تعداد و مشخصات چک های برگشتی وی؛ با درج تاریخ برگشت، چک را به طور کامل ارایه کند.