استرداد جهیزیه

جهیزیه به مجموعه وسایل و اشیائی که از سوی خانواده دختر به عروس به هنگام عزیمت به منزل بخت (شوهر) تسلیم می‌گردد، اطلاق می‌شود. در بسیاری از خانواده‌ها مرسوم است که زن به فراخور دارایی خود و کسانش، تمام یا بخشی از اثاث مورد نیاز خود را به خانۀ شوهر ببرد. این رسم را دلایل گوناگون اجتماعی و روانی به وجود‌ آورده است. تأمین معاش خانواده بر عهده شوهر است؛ ولی زن نیز میل دارد در این تلاش او را یاری دهد. در تقسیم سنتی کار بین زن و مرد، زن به تنظیم امور خانه می‌پردازد و از کار خود درآمدی ندارد، پس ناچار باید مالی به همراه ببرد و بدین‌گونه سهمی از این بار را به دوش بکشد و همسر را کمک کند. در واقع، آوردن جهیزیه نشانۀ صمیمیت و مظهری از روح تعاون بین خانواده زن با شوهر است. از سوی دیگر، بر طبق قانون، دختر خانواده نصف پسر ارث می‌برد و دادن جهیزیه به دختر راهی است برای تعدیل قانون به هر حال اگر جهیزیه از مال دختر نباشد خانواده‌اش آن را به او تملیک می‌کنند.

«آوردن جهیزیه به معنی انصراف از مالکیت یا شریک ساختن شوهر در آن نیست حق مالکیت زن باقی می‌ماند؛ ولی شوهر نیز از منافع آن بهره‌مند می‌شود و می‌تواند به‌طور متعارف این اموال را استعمال کند.»

از نظر حقوقی آوردن جهیزیه نوعی اباحه تصرف است و هیچ حقی برای شوهر ایجاد نمی‌کند؛ بنابراین، هرگاه زن بخواهد می‌تواند جهیزیه را به دیگری انتقال دهد یا به خانۀ پدری برگرداند. ولی از جهت اخلاقی، زن اموال را به خانواده اختصاص می‌دهد تا صرف نیازهای افراد آن شود.

ارکان و نحوه دعوای استرداد جهیزیه

استرداد جهیزیه مانند سایر دعاوی استرداد دارای شرایط عمومی و اختصاصی است که گذشته از شرایط عمومی باید شرایط اختصاصی به شرح ذیل را نیز دارا باشد:

الف) مالکیت خواهان بر اموال مورد ادعا: اولین رکن دعوای استرداد وجود دلایل و اسناد دال بر مالکیت خواهان دعوا بر اموال مورد ادعای استرداد است. به عبارتی دعوای استرداد نسبت به اموالی پذیرفته می‌شود که در مالکیت زن باشد در صورت حدوث اختلاف باید به شرح ماده 93 ق. اجرای احکام مدنی که مقرر می‌دارد: «از اموال منقول موجود در محل سکونت زوجین آنچه معمولاً و عادتاً مورد استفاده اختصاصی زن باشد متعلق به زن و آنچه مورد استفاده اختصاصی مرد باشد متعلق به شوهر و بقیه از نظر مقررات این قانون مشترک بین آنان محسوب شود. مگر اینکه خلاف آن ثابت گردد» عمل کرد؛ «بنابراین، در مرحلۀ نخست باید به عرف و عادات و اوضاع و احوال توجه کند در محلی که مرسوم است تمام اثاث منزل را زن به‌عنوان جهیزیه به خانۀ شوهر می‌برد، به‌ویژه جایی که مدت طولانی از مدت نکاح نمی‌گذرد و زن نیز ثروتمند است، باید شوهر را مدعی شمرد و از او دلیل مالکیت خواست. برعکس هنگامی که زن از خانواده ثروتمندی نیست و دعوا دربارۀ اشیاء گران‌بهایی است که زن به‌طور معمول توانایی تهیه آن را ندارد یا از تاریخ وقوع نکاح چنان می‌گذرد که بقای مال مورد نزاع بعید به نظر می‌رسد، باید زن را مدعی به حساب آورد.»

شما نیاز به وقت مشاوره حضوری با وکیل متخصص در امور دعاوی خانوادگی دارید. (برای دریافت وقت با دفتر تماس حاصل فرمائید)
پس از گرفتن وقت حضوری با وکیل، جزئیات پرونده را برای وکیل شرح داده و چنانچه مدارکی برای اثبات ادعای خود و یا دفاع از خود دارید به وکیل تحویل داده و وکالتنامه وکیل را امضاء می کنید.
در این مرحله وکیل با تنظیم شکوائیه مراحل قانونی استرداد جهیزیه را پیگیری می کند.

- تصویر مصدق سند ازدواج (اختیاری)

- فهرست اسباب و وسایل(سیاهه) (اجباری)

- تصویر مصدق استشهادیه با ذکر خصوصیات دقیق جهیزیه (اجباری)

- به همراه داشتن كارت ملي جهت احراز هويت و كارت عابر بانك جهت پرداخت هزينه ي دادرسي الزامي است.

*در صورت عدم وجود مدارك اختياري فوق مي توانيد يكي از دلایل ذيل را ارائه نماييد.

- استماع شهادت شهود و مطلعين

- تحقیقات محلی

- جلب نظر کارشناس

- درخواست استعلام

- شماره پرونده استنادي

- اتیان سوگند

- ساير دلايل و مستندات

پس از فوت زوجه، امکان استرداد کل جهیزیه توسط ورثه وجود ندارد؛ چرا که جهیزیه، ماترکِ زوجه محسوب و به نسبت سهم‌الارث، تقسیم وسهم زوج از آن کسر می‌گردد.

مستندات؛ ماده ۶۱۹ قانون مدنی

تاریخ رای نهایی: ۱۳۹۳/۶/۱۶
شماره رای نهایی: 9309970222401015

 رای بدوی

در خصوص دادخواست آقای الف.ی. فرزند الف. و خانم ش.و. فرزند غ. با وکالت خانم ف.ض. به‌طرفیت آقای الف.گ. فرزند ن. با وکالت آقای م.غ. به خواسته استرداد #جهیزیه  مربوط به مورث خود به نام مرحوم خ.ی.
وکیل خواهان‌ها در ایضاح خواسته بیان داشته که دختر خواهان‌ها در مورخ ۱۳۹۱/۷/۱۴ با خوانده ازدواج دائمی نموده و حسب لیست تقدیمی و الصاقی پرونده اقلام مندرج در آن را به‌عنوان جهیزیه به منزل زوج انتقال، از طرفی لیست موصوف به امضاء شهود رسیده لیکن با عنایت به فوت زوجه، پدر و مادر وی که ورثه مشارالیها می‌باشند دادخواست استردادجهیزیه به شرح صدر‌الذکر طرح، و در جهت اثبات ادعای خود اسناد و مدارک ارائه و نیز تقاضای استماع گواهی مسجلین لیست جهیزیه را مطرح در ادامه خوانده ضمن حضور در جلسه دادرسی و ردّ ادعای خواهان‌ها وکیل، ادعای خرید اقلام جهیزیه برای زوجه را توسط خودش مطرح، در جهت اثبات ادعا به شهادت شهود استناد نموده که در روند رسیدگی جلسه به این منظور، شهود طرفین دعوت و شهادت آن‌ها استماع گردیدحالیه با عنایت به اظهارات طرفین و دفاعیات وکلای آن‌ها و نیز شهادت شهود تعرفه شده خواهان‌ها که با حضور در دادگاه و تصدیق امضاء ذیل لیست جهیزیه مراتب بارگیری آن از شهرستان سمنان در جهت استقرار آن‌ها در منزل مشترک را گواهی داده‌اند و نیز شهادت شهود معارض زوج که حکایت از تلقینی بودن آن دارد دادگاه نظربه‌مراتب مذکوردعوی خواهان ‌ها را ثابت تشخیص داده مستنداً به مواد ۳۰، ۳۱ و ۱۱۱۸ قانون‌مدنی و نیز مواد۵۱۹ و ۵۱۵ ازقانون‌آیین‌دادرسی ‌مونی حکم به محکومیت خوانده به ردّ جهیزیه طبق لیست پیوستی و نیز پرداخت مبلغ ۱۰۴۶۰۰۰ ریال به‌عنوان هزینه دادرسی در حق خواهانها و حق‌‌الوکاله وکیل طبق تعرفه صادر و اعلام می‌نماید رأی صادره حضوری و ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل‌ اعتراض ...

رئیس شعبه ۲۷۶دادگاه عمومی حقوقی تهران

 رای دادگاه تجدیدنظر

در خصوص تجدیدنظرخواهی آقای الف.گ. با وکالت د.ش. به‌طرفیت خانم ش.و. و الف.ی. نسبت به دادنامه شماره ۶۰۲ مورخه ۹۳/۴/۱۱ دادگاه عمومی ۲۷۶ در پرونده کلاسه ... مبنی بر ...  وارد است زیرا با توجه به محتویات پرونده و ملاحظه لایحه تجدیدنظرخواه رأی صادره دادگاه بدوی مطابق مستندات موجود در پرونده صادر نگردیده است زیرا اولاً کلیه لیست جهیزیه استنادی از ماترک مرحومه خ.ی. محسوب می‌شود و ثانیاً اموال و ماترک مرحومه خ.ی. می‌بایست بر اساس مقررات ارث مطابق گواهی‌حصر‌وراثت یعنی ورثه بر اساس سهم استحقاقی آنان تقسیم گراسترداد کل جهیزیهدد نظر به اینکه رأی دادگاه بدوی مطابق مراتب مذکور صادر نگردیده است لذا به استناد ماده ۳۵۸ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب درامورمدنی رأی صادره دادگاه بدوی را نقض کرده وبه استنادماده ۶۱۹ قانون مدنی حکم به محکومیت تجدیدنظرخواه به استرداد اقلام جهیزیه و براساس سهم‌الارث استحقاقی تجدیدنظر خواندگان مطابق گواهی حصر وراثت صادر می‌گردد و متصدی واحد اجرای احکام هنگام اجرای رأی صادره اقلام مذکور در لیست استنادی را بر اساس نظریه کارشناس تقویم نموده محکوم به ردّ محاسبه و پس از کسر سهم‌الارث زوج نسبت به اجرای حکم اقدام نماید. این رأی قطعی است.

رئیس شعبه ۲۴ دادگاه تجدیدنظر استان تهران ـ مستشار دادگاه/پژوهشگاه قوه قضاييه