علامت تجاری از گذشته، دارای سابقه است و حدود ۳ هزار سال پیش بازرگانان هندی امضای خود را روی کالاها حک و به کشورهای دیگر از جمله ایران صادر می کردند. در اروپای قرون وسطی نیز علامت تجاری بر روی کالاها وجود داشت.
علامت تجاری یکی از مصادیق مهم مالکیت صنعتی به عنوان یکی از شاخه های حقوق مالکیت فکری است که جزو دارایی های با ارزش بنگاه های اقتصادی به شمار می رود.
دفتر حقوقی موکل، ارائه دهنده خدمات حقوقی توسط وکلای پایه یک دادگستری در سراسر ایران
ارزش اقتصادی علامت تجاری بسیار قابل توجه بوده و حتی گاهی فراتر از ارزش اموال فیزیکی و مادی است و به همین منظور در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، تحت حمایت های قانونی قرار گرفته است.
سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) بیان می دارد که علامت تجاری، یک نشانه یا ترکیبی از نشانه ها است که کالاها یا خدمات یک موسسه را از سایر موسسات، قابل تشخیص می کند. این نشانه ها ممکن است از کلمات، حروف، اعداد، تصاویر، شکل ها و رنگ ها یا تلفیقی از آنها تشکیل شده باشد و به تازگی نیز ممکن است از اشکال سه بعدی همانند شیشه یا جعبه شکلات یا نشانه های شنیداری مانند صداها همچون غرش شیر که فیلم های تولید شده توسط شرکت فیلم سازی MGM را معرفی می کند یا نشانه های بویایی همانند عطرها تشکیل شده باشد.
اما در موافقت نامه تریپس، تعریف علامت تجاری به جامعی وایپو نیست و کشورهای عضو مجبورند اشکال سه بعدی، صداها یا بوها را به عنوان علامت بپذیرند و در رد یا قبول آن مختارند. قانونگذار ایران نیز در بند الف ماده ۳۰ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علایم تجاری مصوب سال ۱۳۸۶، از هر نشان قابل رویتی استفاده کرده که محدود به علامت بصری و قابل مشاهده است.
تشابهات و تمایزات علامت تجاری و نام تجاری
لازم به ذکر است که ثبت علامت تجاری اختیاری است مگر در موارد استثنایی که بنا به تشخیص قانونگذار اجباری شده است؛ ماده یک طرح آیین نامه نصب و ثبت اجباری علایم صنعتی بر روی بعضی اجناس دارویی، خوراکی و آرایشی مصوب ۳ اردیبهشت سال ۱۳۲۸، از این دست موارد محسوب می شود.
نکته ای که باید مورد توجه قرار داد، این است که علامت تجاری با نام تجاری، تشابهات و تمایزاتی دارد اما دو مفهوم جداگانه هستند. علامت تجاری معرف کالا یا خدمات است اما نام تجاری معرف بازرگان یا شرکت تجاری است و به همین دلیل علامت تجاری قابل انتقال بوده اما نام تجاری قابل انتقال نیست.
ارزش معنوی نام تجاری، از علامت تجاری بیشتر است:
اگر شرکت یا بازرگانی برای استفاده از علامت خاص منع شود، علامت دیگری را انتخاب می کند اما در صورت منع از داشتن نام تجاری، از تجارت محروم خواهد شد.
مزایای علامت تجاری برای تولیدکننده
حق انحصاری استفاده و جلوگیری از تقلید و تقلب؛ تضمین تشخیص مشتریان نسبت به محصولات دیگر؛ ایجاد شهرت؛ تشویق شرکت ها در حفظ و بهبود کیفیت کالا؛ مفید بودن برای دریافت تسهیلات؛ ایجاد ارزش افزوده و سهام و ایجاد درآمد برای شرکت؛ قابل نقل و انتقال بودن علامت و تفویض اجازه استفاده به شرکت های دیگر یا اعطای نمایندگی و کسب درآمد را از مهمترین مزایای علامت تجاری برای تولیدکننده است.
مزایای علامت تجاری برای مشتری
یاری رساندن به مشتری جهت تصمیم گیری به خرید کالا و قدرت تمییز و تشخیص کالاها از همدیگر و نیز اینکه علامت تجاری به مشتری این امکان را می دهد تا بدون نیاز به کسب اطلاعات تفصیلی درباره تولیدکننده خاص به راحتی کالای موردنظر خود را انتخاب کنند، مزایای علامت تجاری برای مشتری هستند.
قبل از پرداختن به انواع علامات و ویژگی های علامت تجاری جهت ثبت و استفاده از مزایای قانونی آن باید یادآور شد که بین اختراع و ابتکار که محصول ذهن بشر هستند با علامت تجاری که بر اثر شیوع استفاده، تبلیغات، استاندارد و مطلوب بودن کالا و نیز خدمات، با استقبال عمومی مواجه می شود، تفاوت هایی وجود دارد.
نمی توان در عالم تئوری هم قائل به این بود که صرف استفاده از یک علامت تجاری برای مالک آن، حق انحصاری قانونی ایجاد می کند و بر این اساس، تا زمانی که علامت تجاری ثبت نشود، مورد حمایت قانونگذار قرار نمی گیرد و اگر شخصی مدت مدیدی قبل از ثبت، از علامتی استفاده می کرد که جزو علامت های ممنوعه نبود و ویژگی های قابل ثبت را نیز داشت اما صرفا آن را به ثبت نرسانده بود، چنانچه شخص دیگری اقدام به ثبت این علامت کند، نمی توان برای کسی که مدت های مدید، از این علامت شناخته شده و مطرح در جامعه استفاده می کرد، این امکان و امتیاز را قائل شد که از طریق مراجع قضایی یا اداری، ابطال این علامت را درخواست کند.
ویژگی های علامت تجاری برای امکان ثبت
ویژگی های علامت تجاری، برای اینکه امکان ثبت داشته باشد :
علامت باید تمیزدهنده کالا و خدمات یک شرکت یا شخص از کالا و خدمات یک شخص یا شرکت دیگر باشند و به مشتری در انتخاب کالا کمک کند همچنین علامت نباید جنبه گمراه کننده داشته باشند و نباید مشتری را در مورد مبدأ جغرافیایی یا خصوصیات کالا و خدمات، گمراه کند. بند یک این ویژگی ها که بیان شد، جزو ویژگی های ایجابی علامت بوده و بند ۲ جزو ویژگی های سلبی علامت است که در ماده ۱۵ موافقت نامه تریپس به آن اشاره شده اما در کنوانسیون پاریس هیچ اشاره ای به این ویژگی ها نشده است.
در ماده یک قانون مصوب سال ۱۳۱۰ فقط به ویژگی های ایجابی و تمییزدهندگی علامت تأکید شده اما در قانون مصوب سال ۱۳۸۶ در بند الف و ج ماده ۳۲، هر دو جنبه علامت تجاری مورد تأکید قرار گرفته است.
در ماده ۳۲ قانون ۱۳۸۶ نیز علاوه بر جنبه ایجابی و سلبی علامت تجاری، ویژگی های عمومی مدنظر قانونگذار قرار گرفته است:
این ویژگی ها به این شرح است که خلاف موازین شرعی، اخلاق حسنه و نظم عمومی نباشد؛ عین یا تقلید نشان نظامی، پرچم یا سایر نشان های مملکتی نباشد؛ عین یا به طرز گمراه کننده ای شبیه یا ترجمه علامت یا نام تجاری متعلق به موسسه دیگر برای همان کالا یا خدمات مشابه نباشد؛ عین یا شبیه آن قبلاً برای خدمت غیرمشابه ثبت و معرفی شده باشند و نیز اینکه عین علامتی نباشد که قبلاً به نام مالک دیگری ثبت شده یا تاریخ تقاضای ثبت آن مقدم باشد.
حقوق مالکیت فکری به لحاظ اینکه حقوقی غیرملموس و دارای ارزش مادی و معنوی است، با ارزش ترین سهام یک شرکت محسوب می شود، به همین لحاظ برای جلوگیری از تشتت آرا و تضییع حقوق اشخاص، نیاز به دخالت حکومت و تدوین قوانین وجود داشت و به همین دلیل، نخستین قانون در سال ۱۳۱۰ تصویب شده و در سال ۱۳۸۶ قانون ثبت علایم تجاری به تصویب قانونگذار رسید و بر همین اساس، تا زمانی که علامتی ثبت نشود، مورد حمایت قانونگذار قرار نمی گیرد.
سهولت اثبات علایم تجاری ثبت شده
فقط باید به یک نکته توجه داشته باشیم که این گونه نیست که هیچ حقی برای مالک متصوره نباشیم بلکه زمانی که علامت تجاری، ثبت می شود و رسمیت می یابد، اثبات آن ساده تر بوده و ادعای مخالف در مقابل آن به سختی پذیرفته می شود. این موضوع در حالی است که اگر علامت تجاری ثبت نشود، مالک برای اثبات آن و استیفای حق خود، دچار زحمت و مشقت خواهد شد.
همچنین در صورت عدم ثبت علامت تجاری، زمینه سوءاستفاده فراهم شده و نهادهای مربوطه نیز در صورت درگیر شدن با این موضوع، دچار خسارت هایی خواهند شد لذا وظیفه تک تک افراد است تا به قانون احترام بگذارند و تکلیف قانونی خود را انجام دهند تا زمینه آرامش و ثبات را در جامعه فراهم کنند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید با وکلای دفتر حقوقی موکل ارتباط برقرار نمایید.
