به موجب قانون مدنی هر کس بر حسب امر دیگری اقدام به عملی نماید که عرفا برای ان عمل اجرتی بوده و یا ان شخص عادتا مهیای ان عمل باشد ، عامل مستحق اجرت عمل خود خواهد بود مگر اینکه معلوم شود که قصد تبرع داشته باشد .

اگر کسي از مال ديگري منتفع شود و عين مال باقي باشد و براي مدتي که منتفع شده، بين طرفين مال الاجاره اي تعیین نشده باشد، بابت اجرت منافع استيفا شده بايد به صاحب مال مزبور اجرت المثل بدهد، خواه استيفاي مزبور با اذن مالک یا بدون اذن اوصورت گرفته باشد.
یکی از موارد مطالبه اجرت المثل غصب است. چون غاصب نه تنها ضامن عین یا بدل مال مغصوب است، بلکه نسبت به منافع آن هم مسئولیت دارد. هر چند که از آن استفاده نکرده باشد. همچنین هنگامی که عقد اجاره، به اتمام رسیده اما مستأجر بدون اجازه موجر به تصرفات خود ادامه می دهد موجر می­تواند دعوای مطالبه اجرت المثل اموال که ناشی از تصرفات خارج از قرارداد مستأجر بوده است مطرح نماید